Burgemeester IJzerman

Naast de Westberg, waar de familie Boes woonde, woonde de burgemeester van Wageningen, dhr. IJzerman met zijn gezin in het huis genaamd "Taman Sari" (Taman Sari is een onderdistrict (kecamatan) van Jakarta Barat in het westen van Jakarta,  Indonesië.

(Het is mij niet bekend waarom het huis aan de Hesselink van Suchtelenweg 8 deze naam droeg.) 

In de ochtend van 10 mei 1940 kreeg burgemeester IJzerman een telegram met de opdracht dat meteen moest worden begonnen met de evacuatie van de bevolking. Die middag liepen de ruim 13.000 inwoners volgens een strak geregisseerd plan naar de haven. In 34 schepen vertrokken ze binnen een paar uur, naar het westen. Bij de Wageningse bevolking was de bestemming niet bekend. Een paar dagen wordt er hevig gevochten. Vanaf de Grebbeberg beschoot het Nederlandse leger de Duitsers. Het centrum van Wageningen werd in deze dagen voor een groot deel verwoest. Kort na de grootscheepse evacuatie kon de Wageningse bevolking weer naar huis terugkeren en werd begonnen aan de wederopbouw. Het gewone leven werd weer opgepakt.

 

De roof van het bevolkingsregister

Maar in 1943 begon het onrustig te worden.  In de nacht van 2 op 3 januari 1943 rooft de groep het complete Wageningse bevolkingsregister om de tewerkstelling in Duitsland te frustreren. De groep verschaft zich via een ruitje toegang tot het gemeentehuis en voert de twintigduizend persoonskaarten in vier jute zakken af. Het register werd overgebracht naar het voormalig veerhuis Wolfswaard. Omdat de bezetter de actie toeschrijft aan studenten ontbiedt zij begin januari alle Wageningse hoogleraren op het politiebureau en worden twintig studenten als gijzelaar weggevoerd. Zij zouden allemaal levend terugkeren. Het wordt pas echt menens als in de loop van 1943 duidelijk wordt dat zich in de OD een infiltrant bevindt. Door toedoen van deze 21-jarige collaborateur, Cornelis Iprenburg, valt een deel van de verzetsgroep in handen van de bezetter. De eerste aanslag op Iprenburg mislukt en Sijnja aanvaardt de opdracht de liquidatie te voltooien in het Wageningse ziekenhuis Ziekenzorg.

Lees verder===>

 

Dokter Jan Boes

Jan Boes, de eerste bewoner van de Westberg, werd geboren in Nederlands Indië en studeerde medicijnen in Nederland. Na de afronding van zijn studie ging hij terug naar Indië en werkte daar als chirurg. In 1936 kwam hij naar Nederland en vestigde zich in Wageningen als vrouwenarts en chirurg. Jan Boes kreeg in 1939 een vaste aanstelling als geneesheer-directeur van Ziekenzorg, ondanks bezwaren tegen zijn politieke activiteiten, hij was onder meer voorzitter van de Wageningse afdeling van de S.D.A.P. In de oorlogsjaren zette de geneesheer-directeur zich volledig in om het beschadigde ziekenhuis niet alleen te repareren, maar ook om nieuwe en noodzakelijke verbouwingsplannen te realiseren. Vanaf september 1940 was dr. Boes als chirurg verbonden aan Oranje Nassau’s Oord. Boes negeerde het bevel van de Rijkscommissaris voor Nederland  Seyss-Inquart, om bij de politie op te geven wie in het ziekenhuis waren opgenomen. Alle personen die met een schot, steek of slagverwonding werden opgenomen moesten direct worden gemeld bij de politie. Jan Boes speelde het hoog op, als het bestuur deze eisen inwilligde, zou hij onmiddellijk ontslag nemen. De in Duitse dienst werkende Cornelis Iprenburg werd op 21 oktober 1943 in de Kapelstraat neergeschoten door de verzetsman J.H. Kleijn. Hij overleefde de aanslag en werd in het ziekenhuis geopereerd door dr. Boes. Zes dagen later werd Iprenburg doodgeschoten in het ziekenhuis door een toen onbekend gebleven bezoeker, nu weten we dat het H. Sijnja was. De schutter ontkwam en dr. Boes werd intensief verhoord door de S.D. Op 28 oktober ging Jan Boes, na een kort bezoek aan het politiebureau per fiets naar huis, toen hij de garagedeur aan de Hesselink van Suchtelenweg opende klonken er schoten. Hij werd getroffen door drie kogels kaliber 7.65 mm en werd gevonden door de landbouwkundige K.T. Wieringa. De opgeroepen  huisarts C.P. Burger stelde de dood vast en het slachtoffer werd overgebracht naar het ziekenhuis. Jan Boes werd vermoord door twee Nederlandse leden van de SS G. J. Koopman en A. de Man die vanuit Arnhem naar Wageningen waren gestuurd. Oberstürmführer Huhn, die de moord had geënsceneerd leidde het onderzoek naar de dood van Boes. Boes was het slachtoffer geworden van een ‘Silbertannemoord ‘, een methode die in 1943 was ontwikkeld door Rauter. Terreur tegen NSB-ers en Duits gezinden  werd beantwoord met tegen-terreur. Voor elk Duits of Duits gezind slachtoffer werden vooraanstaande burgers vermoord. Nederlandse SS’ers werden belast met deze moorden in opdracht van de Sicherheidsdienst Onder grote belangstelling vond de crematieplechtigheid van Jan Boes plaats in het crematorium te Driehuis. Jan Boes was gehuwd met Johanna Cornelia Booden. Het gezin had twee kinderen. Ter nagedachtenis aan Jan Boes werd op 26 januari 1946 de Berglaan veranderd in Dr. Boeslaan.

De kleinzoon van burgemeester IJzerman, dhr. T. te W.,  vertelde ons op 12 februari 2013 hoe hij, als 7 jarig jongetje in  het logeerkamertje in het huis van zijn grootouders, opgeschrikt werd door schoten en vervolgens drukte in de straat zag.

Klik hier om het hele verhaal van dhr. te W. te lezen.

 

Duitse militairen in de Westberg

Toevallige inslagen van Duitse en geallieerde bommen maakten tientallen dodelijke slachtoffers. Toen in september 1944 de geallieerde troepen in aantocht waren, moest de hele bevolking opnieuw vertrekken. Een een groot deel van de Wageningse bevolking werd geëvacueerd richting Veenendaal. 
Gedurende de oorlog is de Westberg bevolkt geweest door een aantal Duitse militairen omdat het huis strategisch lag aan het begin en, naar later bleek, ook aan het eind van de oorlog. Mevrouw Boes  vertrok met kinderen naar Amsterdam en naderhand naar Australië. De Westberg werd verhuuurd aan dr. Hissink die ook arts was in het ziekenhuis van Wageningen. Omdat mevrouw Hissink het wat stil vond op de berg bouwden zij het huis op de hoek van de Westbergweg en de Rijksstraatweg, naderhand Generaal Foulkesweg genaamd.

Dhr. van Houten bewoonde met zijn gezin de Westberg vanaf 1952. Hij werd in de jaren '80 benaderd door iemand uit de Betuwe, van onder Lexkesveer. Deze man vertelde de heer v. H. het volgende verhaal:
Veertig jaar geleden was ik 16 jaar en was het oorlog. De Canadezen en Amerikanen stonden tot aan de rivier bij Randwijk. Bij Arnhem stonden ze met grote troepen, maar ook een kleine oversteek bij het veer van Wageningen kon nog niet worden ingenomen. Ze zeiden dat ze vanaf een vast punt op de Berg werden beschoten door kanonvuur. Ik wist waar dat vandaan kwam, ik kende die plek. Ik ben toen 's nachts met een roeiboot de Rijn overgevaren met die lui en liep er met ze heen. Vanuit de garage op de berg werd een paar keer per dag een lange afweerkanon naar buiten gerold en die kon tot in de Betuwe schieten. Toen ik hen het gewezen had, ben ik vertrokken. Een uur later is bij iedereen de hals afgesneden, Ja, meneer v.H., met dit verhaal zit ik......

bron: opgetekend uit de mond van A. v. R. v. H.
 

DE VREDE VAN WAGENINGEN

“De Vrede van Wageningen 1945” vertelt het verhaal van Wageningen en de Wageningers tijdens de Tweede Wereldoorlog. De expositie laat zien hoe de plaatselijke oorlogsgeschiedenis is uitgegroeid tot een monument van blijvend nationaal belang doordat hier, in hotel De Wereld, op 5 mei 1945 formeel de bevrijding van ons land begon. De capitulatie van het Duitse leger en de daaruit voortvloeiende vrede voor het land vormen het belangrijkste onderdeel van de tentoonstelling. Te zien zijn het meubilair dat gebruikt werd door de onderhandelaars, de pen waarmee de overeenkomst werd getekend en de akte zelf. Originele film- en geluidsopnamen en onlangs opgenomen getuigenverhalen roepen de gebeurtenissen van de meidagen van 1945 opnieuw tot leven.